سالهای ۶۵۰ قبل از میلاد یعنی ۲۷۰۰ سال قبل در جنوب آذربایجان گروهی از ترکان باستان درخشیدند که نامشان در بسیاری از منابع آشور قدیم و حتی هرودوت آمده است.

ساکاها که نامشان در شهر سقز به یادگار مانده در منطقه سقز، ربط سردشت الی صایین قالا و تکاب اقتدار داشتند و به نوعی اثرهایشان را در این مناطق برجای نهاده اند.

منابع شرقی ساکاها و یا اسکیت ها را ایشگوز ( ایچ اوغوز ) قید کرده است. حسن آتا آنان را ایسکی/اسکی تورک می داند.

هرودوت نقل می کند که اسکیت ها از طریق دمیرقاپی دربند به آذربایجان آمده در آذربایجان با اتحادیه ماد جنگیده و حکومت آذربایجان را به مدت سه دهه در دست گرفتتند و وارد ائتنیک و فرهنگ آذربایجان شدند.

میزی اولو طوایف اسکیف را چنین می شمارد : کاللی پیه ها ، آمازون ها، اکینچی اسکیف، چاراسکیف، آندروفاق ها، نئور Nevr ، بودین Budin ، ساورومات ها، قئلون Gelon ، آرقی پئی Argippey ، ایسئدون Issedon ، ماساژئت Massaget ، هیساقئت Hissaget . نئورها به توتم گرگ اعتقاد داشتند و همچون هونها شمشیر را نعمت الهی شمرده و به آن احترام می گذاشتند.

آلتای ممدوف معتقد است برای بررسی دقیق روابط بین یونان و اوغوزها اسکیت ها ( ایچ اوغوزها ) تدقیق کتاب ده‌ده‌قورقود لازم است.پروفوسور ائی. علی بیگ زاده در مقاله‌ای تحت عنوان « قدیم اسکیدلرین دیلی»، ( زبان اسکیدهای قدیم) اشاره می کند که زبان ترکی اسکیت ها قبل از میلاد از سرحد های خود فراتر رفته و تا به یونان رسیده بود.

بیهوده نیست که هرودوت و دیگر تاریخ دانان آن سامان به اقوام ترک آشنایی کامل داشته و آداب و رسوم آنان را قید کرده‌اند.

براثر این ارتباط و آشنایی است که سوژه های اساطیر – تاریخی و فرهنگی ترکان باستان نظیر داستان های ده‌ده‌قورقود و قهرمان های آن نظیر تپه گؤز به میان اساطیر یونانی رفته و به صورت سیکلوپ درآمده است.

در زمان حمله اسکندر به قلمرو هخامنش ها، آتروپات فرمانروای آذربایجان، صد زن سوارکار از آمازونها را برای اسکندر جهت نمایش فرستاد.

از مهمترین اثرهای ترکان سکا می توان به ایجاد تمدن کورقان اشاره کرد که در منابع بیشمار از جمله هرودوت به تفصیل امده است.

یکی از مهمترین این کورقانها در ده زیوه/ زیویه در سال ۱۳۵۴ کشف شد. آثار تاریخی ارزشمندی در طی این سال ها از قلعه زیویه بدست آمدند که از مهم ترین آن ها می توان به قطعات عاج های فیل، که نقوش حیوانی و صحنه های شکار اساطیری بر آن ها حک شده است، اشاره کرد.

نام قلعه باستانی زیویه برای اولین در طول تاریخ در برخی سالنامه های اشوری ذکر شده است. در این سالنامه ها گفته شده که پس از شورش های مکرر اقوام مانایی ساکن در غرب و جنوب دریاچه اورمیه، در قرن های نهم تا ششم قبل از میلاد مسیح، از این قلعه به عنوان یک مرکزی نظامی برای سرکوب این شورش ها استفاده شده است.

قلعه زیویه ساکاها هم از نظر شاخص های هنر معماری و هم از نظر آثار تاریخی که از آن یافته شده است، از مهم ترین محوطه های باستانی در کشور محسوب می شود. این قلعه را بر بلندای تپه ای مرتفع ساخته اند تا هم نفوذ به آن برای مهاجمان دشوار باشد و هم دید خوبی نسبت به زمین های اطراف برای نگهبانان فراهم شود.

قرار گیری این قلعه بر روی این تپه، چشم اندازهای زیبایی از طبیعت اطراف را پیش روی چشمان گردشگران می گذارد. بقایای تالاری که ۱۶ ستون بزرگ در دو ردیف ۸ تایی داشته است امروزه پایه برخی از این ستون ها قابل مشاهده اند.

به عقیدهٔ باستان شناسان اشیاء مکشوف که نفوذ هنرهای مختلف در آن دیده می‌شود کار جواهرسازان محلی آذربایجان در دوران ماننا و ساکای است که در ناحیه شرقی و جنوبشرق دریاچه اورمیه مسکن داشته‌اند.