اؤنسؤز، آکچوُرا اوْغلو حاققیندا

آکچوُرا اوْغلو یوُسوف (1876-1935) کیٌریم‌دان قازانا کؤچموش کوٌبار تاتار عایله سینه منسوُب ایدی. تورکچولویون تاریخی اوْنون ان اؤنملی اثرلریندندیر، آکچورا بو کیتابیندا اؤزو حاققیندا‏دا گئنیش معلومات وئرمیشدیر.

«توٌرکچولویون تاریخی» کیتابی، حدودا 90 سنه اؤنجه یازیلاراق 100-150 ایل بوندان اؤنجه کی حادیثه¬لره اشاره ائدیر، کیتابین بیر نئچه اؤزللیگینه اؤزللیلکله آذربایجانلا ایلگی لی اشاره اولونور:

1-میللت حاققیندا ایندیکی دونیادا، چوخلو تعریف و تانیتیملار واردیر، بو کیتابدا میللت حاققیندا ان گؤزل تعریف وئریلمیشدیر : "میللَت ایرق و دیلین اساسن بیرلیگیندن دوْلایی سوْسیال ویجدانیندا بیرلیک و برابرلیک مئیدانا گَلمیش بیر اینسان توْپلومودور".

2-بو کیتابدا عثمانلی دؤنمینده توٌرکلره یاپیلان تحقیرلردن دانیشیلیر و ایندیکی زامانلا موقایسه ده اوخوماغا دیر سؤزلردیر: مثال اوٌچون: عبدالحمید دؤورونده، توٌرکچولوک آخیمینا قارشی حؤکومتین موٌناسیبَتینی چلَبی افَندی بئله قئید ائدیر: "دیل بحثلری قاداغان‌دیر! -دئیه بیر پادشاه امری چیخدی. و آرتیق مشروُطیته قدر دیلله باغلی مسئله‏لر قَزئتلرده گؤرونمز اوْلدو". ویا عثمانلی دؤنمینین سوْنلاریندا بیر دؤولت آدمی ضیاپاشا اولاراق، اونلارین علئیه"ینه بئیله ایفاده لر ایشله دیردی : "عجَبا، بیزیم منسوُب اوْلدوغوموز میللَتین (یعنی توٌرک میللَتی‌نین) بیر دیلی و شئعیری وارمیدیر و بوُنو اصلاح موٌمکوندورمو؟" "

بوجور حقارتلره باخمایاراق توٌرک میللیتچیلری دیل، تاریخ و توٌرک بیلگینلری حاققیندا دورمادان چالیشدیلار و ایندی بیر عصردن سونرا گؤرورک کی توٌرک دیلی دوْنیانین ان زنگین، گؤزل و قایدالی دیلی حالینا گلیبدیر.

3-کیتابدا آذربایجان توٌرکچولرینین حاققیندا اؤنملی بیلگیلر وئریلیبدیر، اؤرنک اوٌچون علی بَی حسینزاده احمد آغا اوغلو و آیریلاریندان چوخلو بیلگیلر گؤرونمکده دیر.

4-بو کیتابی اوْخورکن توٌرک حکومتلرینین ییخیلیشی حاقدا ایکی فرقلی  حرکت و سونوجو گؤرمک اولور:

بیر طرفدن عثمانلی دؤنمی گؤرونور، اورادا بوتون تورکچولر باتیلیلارین حرکاتی نی یاخیندان ایزله‌یه‌رک دوزگون حالدا تشخیص وئردیلر باتیلیلار اصلینده عثمانلی دؤولتینی یوخ بلکه تورکلری ییخماق ایسته ییرلر بو اوزدن دقتله بو موضوع حاققیندا گئنیش حالدا آراشدیرمالار آپاراراق موفق اولدولار تورک حکومتینی قورالار ولی قاجار دؤورو، آذربایجان آیدینلاری بونا دقت یئتیره بیلمه دیلر و بواوزدن اینگیلیس و روسلار، ایچه‌ریده اولان تؤره‌مه‌لرییله اوّلجه قاجارلاری و سونرادا تورکلری ییخدیلار.

5-آذربایجان توٌرکلری، گئچن یوزیلده مختلیف حرکتلرینه رغما دوزگون مفکوره یه مالیک اولمادیقلاری اوچون هر دفعه سینده پهلوی و اونو حیمایه ائدن خاریجی گوجلره یئنیلدیلر.

 6-آوروپادا ایکی عصردن بری یارانان میللیتچیک قاوراملاری، بوتون میللتلره ایشیق توتموشدور، میللیتچیلیک مفکوره سی آیدین حالدا یول گؤسته‌ریجی اولاراق ایندیلیکده داهادا اؤنملی گؤرونمکده دیر.

اصلی کیتابدا دوکتور فتحی و دوکتور کنگرلی دن گئنیش اؤنسوزلر یازیلمیشدیر، مستقیما اصلی مطالیبه گئچمک اوچون اؤنسؤزلر  بورادا اؤزتلَنمیشدیر.

آذَرئل (azərel)

بو کیتابی ائندیرمک اوچون آشاغیداکی لینکه تیخلایین:

https://app.box.com/s/otc02emf5z5y96gifl8of4w36c9akzhi